Pegasus
İGA Ramazan
Yaşar Öztürk
Yaşar Öztürk

Havayolu Taşıyıcısının Gecikmeden Doğan Sorumluluğu

Bilindiği üzere, havayolu taşıyıcısının taşımalarda gecikmeden doğan sorumluluğu Türkiye içindeki taşımalarda da Türk Sivil Havacılık Kanununun 122.maddesiyle ve uluslararası taşımalarda ise 1999 tarihli Montreal Konvansiyonu (MC 99)'nun 19. maddesiyle ve Montreal Konvansiyonuna taraf olmayıp Varşova Konvansiyonuna taraf olan ülkelere veya ülkelerden yapılacak taşımalarda da Varşova Konvansiyonu'nun 19. ve 20.maddeleriyle düzenlenmiştir.

Türk Sivil Havacılık Kanununun 122.maddesinde, "Taşıyıcı, havayolu ile yolcu, bagaj veya yükün taşınmasındaki gecikmeden doğan zarardan sorumludur",

Montreal 1999 Konvansiyonunun 19.maddesinde "Taşıyıcı; yolcuların, bagaj ve kargonun hava yoluyla taşınmasındaki gecikmelerde meydana gelen hasardan sorumludur. Bununla birlikte taşıyıcı, eğer kendisinin ya da çalışanlarının ve acentesinin hasardan kaçınmak için gerekli kılınabilecek bütün önlemleri aldıklarını veya kendisi ya da çalışanları ve acentaları için bu tedbiri almanın olanaksız olduğunu ispatlarsa, gecikmeden kaynaklanan hasar için sorumlu olmayacaktır"

ve Varşova Konvansiyonunun 19.maddesinde de, "Taşıyıcı yolcuların, bagajın veya eşyanın havayolu ile taşınmasında gecikmesinden doğan zarardan sorumlu olacaktır." hükümleriyle havayolu taşıyıcısının, taşımada meydana gelecek gecikmeden doğan zarardan sorumlu olacağı, hem yurtiçi hem de uluslararası taşımalar için düzenlenmiştir.

Bu hükümler, hava taşıyıcısının, yolcu, bagaj veya yükün taşınmasındaki gecikmeden doğacak zarardan sorumlu olacağını düzenlemekte, fakat "gecikme" den neyin anlaşılacağını veya "havayolu ile taşımanın kapsadığı süre"nin ne olduğunu belirtmemektedir. Bu nedenle bu kavramların belirlenmesinde doktrinin ve tatbikatta verilmiş yargı kararlarının göz önünde tutularak, Konvansiyonların ve Sivil Havacılık Kanununun diğer hükümleriyle birlikte değerlendirilmesi gerekecektir.

Gecikme taşıyıcının taşıma sözleşmesinden doğan taahhüdünü ifa etmesi gereken zaman kesitinden daha ileri bir zaman kesiti içerisinde yerine getirmesi, diğer bir ifadeyle, varma yerine vaktinde ulaşılamaması olarak tanımlanmaktadır.1 Taşıma süresi havayolları tarafından tek taraflı olarak oluşturulan tarifelerde belirtilmektedir. Bu tarifeler havayolları tarafından tek taraflı olarak oluşturulduktan sonra yayınlandığından, tarifeyi oluşturup yayınlayan taşıyıcının teklifi, "icap", olmakta ve yolcu ile taşıma sözleşmesinin yapılmasını müteakiben de sözleşmenin önemli şartlarından birini oluşturmaktadır. Taşıma süresinin tarife veya başka bir belge ile tespiti mümkün olmadığı takdirde, taşımanın halin icabına göre makul bir sürede gerçekleştirilmesi gerekir.

Uygulamada taşımanın başlayacağı an, yolcunun havayolundan veya acentasından satın aldığı bilette gösterilmekte ve uçuşun süresi de yayınlanan tarifelerde belirtilmektedir. Yolcunun, bagajın veya eşyanın varış yerine zamanında ulaşmasındaki gecikmenin saptanmasında, gecikilen her anın MC99 ve Varşova Konvansiyonunun 19.maddeleri ve TSHK'nun 122.maddesi anlamında bir gecikme sayılıp sayılmayacağı tartışmalıdır. Ancak bu yönde baskın olan görüş, makul olmayan, olağan dışı bir gecikme olmasıdır.

Özellikle Avrupalı akademisyenlerin teklif ettikleri bir yöntem de, gecikilen sürenin toplam uçuş süresinin belirli bir yüzdesinin; toplam uçuş süresinin kısa, orta veya uzun olması hallerine göre değişik yüzde oranlarının, saptamaya esas alınmasıdır. Örneğin programlanmış 1 saatlik uçuşlarda uçuş süresinin %25'i , 2-4 saatlik uçuşlarda uçuş süresinin %20'si ve 5-8 saatlik uçuşlarda ise uçuş süresinin %10'u makul gecikme olarak kabul edilmektedir . Değişik yüzdeler daha uzun süreli uçuşlarda, yolcunun değişen beklentilerini ve havayollarının vaktinde hizmet verebilme imkanlarını etkileyen faktörleri yansıtmaktadır. Bu esasa göre, bir saat süreli bir tarifeli uçuşta 15 dakikalık bir uzama, gecikme sayılacaktır. Bu gecikme, 2-4 saatlik uçuşlarda 24-30 dakika, 5-8 saatlik uçuşlarda 30-48 dakika ve 9 saatten daha uzun uçuşlarda maksimum 60 dakika olacaktır.

 

1 Mankiewicz:Liability, s.186; Shawcross/Beaumont, s.VII/189; (zikreden Dr.Ahmet Kırman, Havayolu ile Yapılan Uluslararası Yolcu Taşımacılığında Taşıyıcının Sorumluluğu, s.96)

 

(Devam Edecek)

YAZARIN DİĞER YAZILARI